Tín dụng đen lộng hành?

“Tín dụng đen” xảy ra tại nhiều địa phương với thủ đoạn tinh vi, phức tạp, ảnh hưởng đến an ninh, trật tự, gây bức xúc trong xã hội.

Trên các nền tảng mạng xã hội, không khó để bắt gặp những app cho vay tiền theo kiểu “tín dụng đen”. Điều đáng báo động, đứng sau các app này có sự quản lý, điều hành của người nước ngoài. Bộ Công an cũng đã có cảnh báo về việc một số đối tượng người nước ngoài lập công ty tài chính, thuê người đứng tên giấy phép kinh doanh, đại diện pháp luật, tạo ra ứng dụng để cho vay tiền trực tuyến, điển hình như ứng dụng “Vaytocdo”, “Moreloan”, “VD online” từng bị lực lượng Công an triệt phá.

Theo Công an Thanh Hóa, lợi dụng tình hình dịch bệnh Covid-19 bùng phát kéo dài, nhiều người gặp khó khăn về tài chính, các đối tượng sử dụng ứng dụng cho vay trực tuyến hoặc quảng cáo chào mời vay tiền qua điện thoại, qua mạng xã hội.

Việc cho vay qua các ứng dụng rất đơn giản, nhanh chóng. Chỉ thông qua vài cuộc điện thoại, người vay đã có thể nhận được tiền mà không cần phải thế chấp bất cứ tài sản nào.

Sau đó, để đòi được nợ, các đối tượng sẵn sàng gây sức ép đối với tất cả những người thân có liên quan đến con nợ, ảnh hưởng đến cuộc sống, sinh hoạt và uy tín của nhiều người.

Trớ trêu, nhiều người không hề vay mượn bất kể khoản tiền nào, nhưng bất ngờ có người gọi điện, nhắn tin khủng bố, đe dọa. Nghiêm trọng hơn, còn sử dụng hình ảnh cá nhân phát tán lên mạng xã hội để gây sức ép đòi nợ. Lý do nhiều trường hợp “bỗng” bị đòi nợ là do thông tin của họ nằm trong danh bạ của người vay tiền.

Hầu hết khi vay tiền, người vay buộc phải đồng ý cho phép ứng dụng truy cập danh bạ điện thoại cá nhân, hoặc danh sách bạn bè trên mạng xã hội. Nếu người vay không trả tiền đúng hạn, dữ liệu danh bạ và thông tin về người thân của “con nợ” sẽ bị sử dụng như công cụ gây sức ép để đòi tiền.

Tại hội thảo “Cảnh báo bẫy tín dụng đen, đẩy mạnh kênh tín dụng chính thức” do Ngân hàng Nhà nước vừa được tổ chức tại Quảng Ninh hôm 12/11, các chuyên gia có chung nhận định, hoạt động tín dụng đen tồn tại ở nhiều địa phương với thủ đoạn tinh vi, phức tạp, ảnh hưởng đến an ninh, trật tự, gây bức xúc trong xã hội.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do người dân vẫn còn tâm lý e ngại vay vốn ngân hàng vì cho rằng sẽ gặp nhiều thủ tục, giấy tờ phức tạp. Nhu cầu của người dân là vay tiền nhanh, thời hạn ngắn, thủ tục nhanh gọn và không muốn thế chấp tài sản… chính vì vậy những hoạt động “tín dụng đen” lại càng nở rộ.

Trung tá Đỗ Minh Phương, Phó Trưởng Phòng Trọng án - Cục Cảnh sát Hình sự (Bộ Công an) cho biết, sau 2 năm thực hiện Chỉ thị số 12/CT-TTg ngày 25/4/2019 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động “tín dụng đen,” lực lượng công an đã tiếp nhận, phát hiện 6.664 cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ; 540 cơ sở kinh doanh tài chính; 3.667 cá nhân có biểu hiện hoạt động cho vay lãi suất cao. Khởi tố 554 vụ/990 bị can, xử phạt hành chính 375 vụ/593 đối tượng.

Riêng về hành vi cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự đã phát hiện, tiếp nhận 539 vụ/884 đối tượng (51,48%) trong đó đã khởi tố 314 vụ/541 bị can; xử phạt hành chính 153 vụ/249 đối tượng.

Hiện nay, các đối tượng hoạt động “tín dụng đen” chuyển hướng lợi dụng công nghệ, mạng xã hội mời chào, dụ dỗ người kinh doanh nhỏ lẻ, người lao động thu nhập thấp, công nhân, thanh thiếu niên… vay tiền.

“Để đối phó với các cơ quan chức năng, các đối tượng hoạt động tín dụng đen chuyển hướng lập các doanh nghiệp núp bóng, cho vay trực tuyến, vay qua ứng dụng hoặc lập các tài khoản, hội nhóm trên mạng xã hội (Zalo, Facebook)… để len lỏi, tiếp cận, mời chào số lượng lớn người có nhu cầu vay tiền với thủ đoạn quảng cáo không cần thế chấp tài sản, chỉ cần giấy tờ tùy thân, giải ngân ngay qua tài khoản ngân hàng”, Trung tá Đỗ Minh Phương thông tin.

Phó Thống đốc Đào Minh Tú cũng thừa nhận, hiện nay các đối tượng cho vay nặng lãi đã chuyển sang sử dụng công nghệ cao, vay tiền qua website, vay tiền qua ứng dụng đã làm cản trở công tác đấu tranh, xử lý “tín dụng đen”.

“Các hành vi vi phạm pháp luật trên không gian mạng liên quan đến hoạt động tín dụng đen ngày càng gia tăng phức tạp. Trong khi việc triển khai các giải pháp quản lý nhà nước trên không gian mạng còn hạn chế, nhất là trong việc định danh số tài khoản mạng xã hội, ngăn chặn các số thuê bao không chính chủ, kiểm soát các ứng dụng điện thoại (app), website có liên quan đến hoạt động cho vay nặng lãi”, ông Tú nói.

Chặn cách nào?

Sau những làn sóng Covid-19 vừa qua, một bộ phận người dân gặp khó khăn về tài chính. Nhiều người có nhu cầu vay vốn để phục vụ sinh hoạt, sản xuất kinh doanh nhưng chưa đáp ứng điều kiện tiếp cận vốn vay từ hệ thống ngân hàng, vì thế có xu hướng tìm đến các nguồn vay không chính thống. Lợi dụng điều này, các app tín dụng đen lộng hành.

Do vậy, Phó Thống đốc Đào Minh Tú cho rằng, các tổ chức tín dụng cần mở rộng tín dụng và ưu tiên tập trung vốn cho vay đối với lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, doanh nghiệp nhỏ và vừa; đồng thời phát triển các sản phẩm tín dụng tiêu dùng thuận lợi, phù hợp với mọi tầng lớp nhân dân.

Bên cạnh đó, cũng cần đẩy mạnh triển khai các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho khách hàng bị ảnh hưởng bởi Covid-19, thiên tai, dịch bệnh hoặc khi người dân gặp khó khăn do các nguyên nhân chính đáng chưa thể trả được nợ đúng hạn như xem xét gia hạn nợ, điều chỉnh kỳ hạn trả nợ, giúp người dân tăng khả năng tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng, không phải đi vay nặng lãi từ các đối tượng cho vay tín dụng đen.

“Tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong hoạt động tín dụng, ngân hàng, cải tiến quy trình, thủ tục, rút ngắn thời gian xét duyệt cho vay; Khuyến khích phát triển mô hình ngân hàng lưu động ở những vùng khó khăn, tạo điều kiện cho các khách hàng thuận tiện hơn trong việc tiếp cận vốn và các dịch vụ ngân hàng khác”, ông Tú nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, Phó Thống đốc kiến nghị, Bộ Công an tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động điều tra, xử lý nghiêm các đối tượng tham gia đường dây, có hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến “tín dụng đen” hoặc các đối tượng tham gia giới thiệu, tuyên truyền cho tín dụng đen; có giải pháp phù hợp cho phép sử dụng cơ sở dữ liệu quốc gia về công dân trong việc xác thực khách hàng để giúp các tổ chức tín dụng giảm chi phí, hạ lãi suất, tăng cường khả năng tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng cho người dân, doanh nghiệp, đặc biệt là người dân thuộc nhóm dễ bị ảnh hưởng của “tín dụng đen”.

Trong khi đó, Trung tá Đỗ Minh Phương kiến nghị thường xuyên tổ chức tuyên truyền phòng ngừa tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động tín dụng đen trên các phương tiện thông tin đại chúng ở Trung ương và địa phương sinh động, đa dạng, dễ tiếp cận đến người dân.

“Đề nghị Bộ Thông tin và Truyền thông, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Công Thương, Bộ Tư pháp phối hợp Bộ Công an và các cơ quan có liên quan nghiên cứu, đề xuất giải pháp giải quyết tình trạng các đối tượng sử dụng tài khoản ngân hàng, số thuê bao điện thoại không chính chủ, tạo lập website, ứng dụng điện thoại, tài khoản mạng xã hội không khai báo, đăng ký chính danh và thực hiện hành vi phạm pháp luật nhằm trốn tránh sự điều tra, phát hiện, xử lý của cơ quan chức năng”, Trung tá Phương kiến nghị.