Theo Nhịp sống thị trường, trong các công ty chứng khoán, việc tranh giành thị phần môi giới đã khiến một số công ty không thu được lợi nhuận lớn. Điển hình như tại Mirae Asset hay SSI, tỷ trọng chi cho môi giới/doanh thu có những quý vượt mức 100%, đồng nghĩa không có lãi trong mảng môi giới.

Trong khi đó, xét chỉ tiêu chi phí môi giới/doanh thu môi giới của các công ty chứng khoán top đầu thị phần, VPS luôn ghi nhận quanh ngưỡng 80% trong 2 năm trở lại đây. Tức là VPS thu 10 đồng từ môi giới thì chi ra tới 8 đồng, biên lợi nhuận rất mỏng.

Riêng đối với trường hợp của TCBS, tỷ trọng chi phí/doanh thu môi giới của công ty này chỉ ở mức 18%, tương ứng biên lợi nhuận cao ấn tượng, lên tới 82% (10 đồng doanh thu có tới 8,2 đồng lãi thực nhận). Công ty hoạt động theo mô hình không có nhân viên môi giới và vì thế có thể cắt giảm tối đa các chi phí trung gian.

Ngoài ra, đây cũng là công ty ghi nhận mức tổng lợi nhuận trước thuế cả năm 2022 cao nhất toàn hệ thống. Đặc thù của TCBS tập trung kinh doanh cốt lõi vào mảng sản phẩm đầu tư, cụ thể là trái phiếu, hiện đã 7 năm liên tiếp TCBS giữ vững vị trí quán quân trên bảng xếp hạng mảng này tại HoSE. Gần đây, TCB đang dần cho thấy dấu hiệu rõ ràng hơn, nhập cuộc mạnh mẽ để tranh giành thị phần môi giới cổ phiếu.

Tính trong quý 4/2022, thị phần giao dịch môi giới ghi nhận top các công ty chứng khoán dẫn đầu về thị phần môi giới cổ phiếu niêm yết gồm có: VPS (14,82%), SSI (9,96%), VNDirect (7,51%), Mirae Asset (6,31%), HSC (6,19%), VCSC (5,14%), MBS (4,88%), TCBS (3,73%),...

Ngoai trừ VNDirect báo lỗ trong quý 4, hầu hết những cái tên kể trên cũng đều nằm trong danh sách những công ty chứng khoán dẫn đầu về chỉ tiêu lợi nhuận trong quý cuối cùng và cả năm 2022. Tuy nhiên, mức lợi nhuận của TCBS, SSI và VNDirect có sự sụt giảm đáng kể so với năm trước đó.

Tính riêng mảng môi giới, doanh thu của top thị phần đã tăng lên rất nhanh trong giai đoạn Covid-19 (khoảng giữa năm 2020 tới hết năm 2021), nguyên nhân dễ hiểu bởi thị trường chứng khoán thăng hoa và dòng tiền F0 cuồn cuộn chảy vào đẩy thanh khoản tăng đột biến.

Tuy nhiên từ quý 1/2022 tới hiện tại, xu hướng giảm của khoản thu từ môi giới được thể hiện khá rõ ràng. Hầu hết doanh thu môi giới quý sau đều sụt so với quý liền trước trong bối cảnh thị trường nhiều biến động và dòng tiền không còn quá dễ dãi.

Cụ thể hơn, VPS tiếp tục vượt mặt các tên tuổi lớn ngành chứng khoán về doanh thu môi giới, con số trong quý 4 đạt 550 tỷ đồng, song chỉ bằng phân nửa so với mức thực hiện kỷ lục trong quý 4/2021. Đây cũng là quý thứ 5 liên tiếp doanh thu môi giới của VPS sụt giảm so với quý liền trước. Dù vậy, mức thực hiện của công ty chứng khoán này vẫn gấp bằng lần các công ty khác cùng ngành.

Trong khi đó, doanh thu môi giới của SSI đạt 319 tỷ đồng trong quý 4; tuơng tự VCSC đạt 210 tỷ đồng; VNDirect ghi nhận 207 tỷ đồng, HSC đạt 195 tỷ đồng, Mirae Asset đạt 153 tỷ đồng.

Tổng cộng, trong cả 2022, top 10 công ty chứng khoán thị phần môi giới lớn nhất HoSE đã ghi nhận doanh thu mảng môi giới khoảng 10.700 tỷ đồng, lợi nhuận gộp mảng môi giới đạt hơn 3.550 tỷ đồng, giảm khoảng 30% so với mức thực hiện trong năm 2021.

Thực tế, mô hình hoạt động của công ty chứng khoán tại Việt Nam thông thường có bốn nguồn thu chính gồm lãi cho vay margin, dịch vụ môi giới, tư vấn phát hành và hoạt động tự doanh.

Với việc thị trường ảm đạm, mảng kinh doanh môi giới chịu áp lực mạnh nhất khi có mối quan hệ mật thiết với sự sôi động của thị trường. Có thể "xưng vương" trong cuộc chiến giành thị phần môi giới cũng đồng nghĩa với việc nhiều công ty chứng khoán phải bỏ ra nhiều chi phí để thu hút khách hàng. Điều này khiến hiệu quả môi giới tại một số công ty không mấy tích cực, biên lãi gộp chỉ "mỏng như tờ giấy", thậm chí còn thua lỗ.

Cũng xuất phát từ đây, một số CTCK đã mạnh dạn bỏ hoạt động môi giới bằng người như TCBS, Pinetree, DNSE... thay vào đó là các chương trình giảm phí cho người dùng. Động thái mang tính đánh đổi doanh thu lấy tệp khách hàng và hướng đi này khiến cuộc đua giảm phí giữa các CTCK càng trở nên căng thẳng.

“Theo tôi, dường như những tên tuổi lớn như SSI, HSC hay VCSC đang làm điều đúng đắn khi họ tập trung vào việc thu hút và giữ chân những khách hàng lớn để mang lại hiệu quả kinh doanh cao, không hy sinh lợi ích của cổ đông bằng việc chi hoa hồng ở mức cao cho nhân viên môi giới. Rõ ràng, cổ đông của VPS đang phải hy sinh lợi ích kinh tế của mình vì chiến lược mở rộng thị phần của lãnh đạo Công ty”, một chuyên gia trong ngành chứng khoán nói.

Trong khi đó, nguồn thu dần bị thu hẹp khi làn sóng nhà đầu tư mới hạ nhiệt. Cộng thêm sự tham gia của nhóm CTCK ngoại với tiềm lực tài chính hùng hậu của các tập đoàn mẹ đứng sau dự báo sẽ tạo ra áp lực cạnh tranh gay gắt hơn trong thời gian tới.