Tinh túy của trà Thái Nguyên

Nhờ có hương vị đậm đà đặc biệt, cùng quy trình chế biến công phu, trà đinh Thái Nguyên đã chiếm được cảm tình của những tín đồ yêu trà trong và ngoài nước. Tuy nhiên, để hiểu rõ hơn về giá trị của loại trà này, ta cần khám phá sâu hơn về quy trình chế biến, sự khác biệt so với các loại trà khác và những câu chuyện thú vị xoay quanh nó.

HTX chè trung du Tân Cương do ông Nguyễn Thanh Dương làm Giám đốc, nằm trong số ít những cơ sở sản xuất được sản phẩm trà đinh tại Thái Nguyên. Hiện sản phẩm được đơn vị này rao bán khoảng 5 – 7 triệu đồng/kg, tùy theo thời điểm.

Ông Dương chia sẻ, trà đinh Thái Nguyên không giống như những loại trà thông thường khác. Cái tên “trà đinh” được bắt nguồn từ đặc điểm của nó, ngay từ khi hái búp chè là mầm lá duy nhất, hình dáng thanh mảnh, nhọn hoắt như chiếc đinh và chưa kịp nở thành hình lá.

Cây trà dùng để sản xuất trà đinh thường là những cây chè cổ, được trồng từ lâu đời, được chăm sóc kỹ lưỡng qua từng mùa vụ. Chính vì thế, mỗi búp chè thu hoạch từ cây chè này đều mang trong mình chất lượng tuyệt vời. Để làm ra trà đinh thượng hạng, chỉ những búp chè non nhất, tươi mát, chưa mở lá mới được chọn lọc, đảm bảo độ tươi ngon tuyệt đối.

Trà đinh Thái Nguyên có hương thơm đặc biệt, quyến rũ nhưng không nồng nặc, dễ chịu và thanh thoát. Khi pha trà, nước trà có màu vàng sáng, trong veo, hương thơm tỏa ra nhẹ nhàng, không quá nồng nhưng đủ để người thưởng trà cảm nhận được sự thanh khiết, tinh tế của trà. Vị trà khi uống có sự đậm đà, mềm mại, có chút ngọt hậu, khiến người thưởng trà nhớ mãi không quên.

Theo ông Dương, để có được một mẻ trà đinh thượng hạng, người làm trà phải trải qua nhiều công đoạn công phu và tỉ mỉ. Quy trình chế biến trà đinh Thái Nguyên được coi là một nghệ thuật, đòi hỏi sự khéo léo, tinh tế của người làm trà.

Trà đinh được hái vào sáng sớm, khi những giọt sương còn vương trên lá chè. Thời gian thu hái rất quan trọng, bởi nếu hái quá muộn, những búp chè sẽ không còn tươi, và trà sẽ mất đi độ ngọt thanh và hương thơm tự nhiên. Mỗi búp chè được hái phải đảm bảo rằng chỉ có một đọt chè nhỏ nhọn, chưa vươn ra khỏi lá non, vì đây là phần tinh túy nhất của cây trà. Người hái trà phải cẩn thận và nhẹ tay, tránh làm gãy hay dập nát búp chè.

Người chế biến phải là những nghệ nhân

Ông Trần Văn Thắng (Cơ sở Thắng Hường), một nghệ nhân trồng và chế biến chè ở xóm Hồng Thái, xã Tân Cương nói, việc trồng và thu hoặc được búp để làm trà đinh là cả một quá trình công phu, nhưng việc chế biến cũng cần phải có bàn tay khéo léo của những người thợ lành nghề và có kinh nghiệm lâu năm với nghề làm chè.

Sau khi hái xong, búp chè được mang vào nhà, trải trên các nong nia để làm héo. Quá trình làm héo giúp búp chè giảm bớt độ ẩm và mềm hơn, đồng thời giúp các tinh chất trong lá chè hòa quyện, tạo nên hương vị đặc trưng. Thông thường, quá trình này kéo dài từ 4 đến 6 tiếng, tùy vào độ ẩm của không khí.

Những nghệ nhân nghề làm chè của Cơ sở Thắng Hường đang tỉ mỉ sàng sản phẩm trà đinh. Ảnh: Tiểu Thủy Sơn.

Trà đinh Thái Nguyên thường được sao bằng chảo gang truyền thống hoặc lò tôn quay, tùy vào từng vùng và từng người làm trà. Lửa được điều chỉnh sao cho vừa đủ nóng để làm bay hơi hết nước trong lá chè mà không làm cháy hoặc quá khô.

Sau khi sao xong, chè được đưa vào vò để tạo hình. Công đoạn vò chè rất quan trọng, bởi đây là bước quyết định hình dáng và hương vị của trà. Trong khi vò, người làm chè phải nhẹ tay, không để búp chè bị nát hay vỡ, giữ cho các tinh chất trong lá chè không bị mất đi. Mỗi công đoạn vò chè phải tỉ mỉ, chính xác và đôi khi còn phải thực hiện nhiều lần để đạt được độ hoàn hảo.

Sau khi vò chè, công đoạn tiếp theo là sao khô. Đây là bước quyết định độ ngon của trà. Quá trình sao khô giúp trà không chỉ đạt được độ khô cần thiết mà còn giữ được màu sắc, hương thơm và vị ngon. Người làm trà cần phải kiểm tra và điều chỉnh nhiệt độ sao sao cho phù hợp, nếu không trà sẽ bị cháy hoặc không đủ khô. Đây là công đoạn cuối cùng, cũng là công đoạn khó nhất trong việc chế biến trà đinh thượng hạng.

Việc quay hương giúp tạo ra mùi hương đặc trưng của trà, một yếu tố không thể thiếu để nâng cao chất lượng của trà. Công đoạn này đòi hỏi người làm trà phải có đôi tay và kinh nghiệm dày dặn, bởi đây là bước quyết định để trà có được hương thơm hoàn hảo. Lửa phải được điều chỉnh chính xác, vừa không quá lớn để trà không bị cháy, vừa không quá nhỏ để trà không bị mất hương. Quá trình này diễn ra phải chính xác tới từng giây, nhưng lại có ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng trà.

Sản phẩm thượng hạng

Bà Nguyễn Thị Ngà, Chủ tịch Hiệp hội chè Thái Nguyên thông tin, hầu hết những hộ gia đình, HTX làm chè đặc sản ở vùng chè Tân Cương (hơn 20 cơ sở) đã làm được trà đinh. Giá trị của trà đinh cũng dao động từ 5 triệu đến hơn 7 triệu đồng/kg, tùy vào các yếu tố như cách chế biến và thời tiết. Cụ thể: Sao thường bằng tay (chế biến) giá thành cao hơn sao bằng máy; thu hoạch vào các ngày tiết khí tốt (lập xuân, xuân phân, thanh minh, lập hạ, hạ chí…) có giá trị cao hơn ngày thương.

Bà Ngà cho rằng, trà đinh Tân Cương có những đặc điểm vượt trội từ quy trình chế biến tỉ mỉ, chính là sự kết tinh của đất, trời và con người Thái Nguyên. Mỗi búp trà đều mang trong mình một câu chuyện, một lịch sử lâu dài và những công sức cần mẫn của người làm trà.

Trà đinh thượng hạng không chỉ là thức uống bình thường, mà còn là món quà tinh thần, là sự kết nối giữa con người và thiên nhiên, giữa quá khứ và hiện tại. Đây là sản phẩm mà người dân Thái Nguyên đã dày công vun đắp qua hàng trăm năm kinh nghiệm để tạo nên.

Những năm gần đây, với người Thái Nguyên thì trà đinh không thể thiếu trong những buổi trà đạo, ngày lễ tết hoặc trong các cuộc tiếp khách quý. Điều này trở thành một phần trong văn hóa giao tiếp, thể hiện sự kính trọng và hiếu khách của người Thái Nguyên.

Với những tiến bộ trong việc áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, trà đinh Thái Nguyên hiện nay không chỉ giữ được hương vị nguyên bản mà còn đáp ứng được những yêu cầu khắt khe của thị trường. Trà đinh Thái Nguyên đã và đang khẳng định vị thế của mình trong ngành trà Việt Nam và quốc tế, khẳng định vị thế của nó trong thế giới trà hiện đại.