Sở dĩ nhiều người phải tìm đến tín dụng đen là do thủ tục vay ở ngân hàng phức tạp, đòi hỏi nhiều giấy tờ chứng thực, tài sản thế chấp, đi lại mất nhiều thời gian. Trong khi tín dụng đen hay là cầm cố tài sản lại rất “linh hoạt”, nhiều trường hợp chỉ cần “đưa” căn cước công dân ra là xong.

Tuy nhiên, ở đây xin được nói đến vấn đề khác, đó là khi đi vay tiền ngân hàng, ngoài các thủ tục hồ sơ từ chứng minh thu nhập, tài sản thế chấp, thẩm định giá…, người vay cần lưu ý một số điểm, trong đó có cách tính lãi suất vay sau thời gian ưu đãi cũng như lãi phạt khi trả nợ trước hạn các khoản vay.

Một người dân ở Củ Chi (TPHCM) cho biết, anh rất mừng vì ngân hàng giảm lãi suất huy động nên lãi vay sẽ giảm. Thế nhưng, anh đã "ngã ngửa" khi ngân hàng báo lãi suất vay mới điều chỉnh từ 13,5%/năm lên 13,8%/năm. Bởi theo hợp đồng đã ký với ngân hàng, lãi vay sẽ được tính dựa theo lãi suất huy động kỳ hạn 13 tháng (loại 1) là 9,3 cộng với biên độ 4,5%. Trong khi lãi suất huy động các kỳ hạn khác đều giảm thì lãi suất huy động 13 tháng vẫn ở mức cao, dẫn đến lãi vay không thể xuống.

Nhìn vào bảng lãi suất huy động của ngân hàng, chỉ có kỳ hạn huy động 13 tháng là tăng đột biến cho số tiền gửi lớn. Trong khi thực tế, với số tiền này không có bao nhiêu khách hàng gửi nhưng ngân hàng vẫn dùng làm cơ sở để tính lãi vay? Đó là một điểm "lách" để lãi vay của khách hàng cao hơn dù mặt bằng lãi suất huy động đã đi xuống.

Một người khác cũng ở Củ Chi cho biết vừa mới trả nợ hết khoản vay 10 tỉ đồng cũng vì phát hiện ra cách tính lãi vay quá cao. Ngân hàng tính lãi suất 13 tháng cộng với biên độ 5,5%. Có lúc lãi suất vay trong năm lên đến 17%/năm, có lúc 14%/năm khiến chị hoảng hốt đi vay mượn tiền bà con sớm trả cho ngân hàng.

Chị này cho biết, những người kẹt tiền đi vay thường chỉ quan tâm đến việc có vay được không, thủ tục hồ sơ có đảm bảo vay hay không và chỉ để ý đến lãi suất vay hiện tại mà không hỏi đến lãi suất vay sau này thế nào. Và nếu hỏi sẽ nhận được câu trả lời "lãi vay tính theo dư nợ giảm dần".

Tuy nhiên, rất ít người đi vay khi đọc hợp đồng là không nhìn cách tính lãi suất vay như thế nào, biên độ cộng cao bao nhiêu. Đến khi dù có trả được một phần nợ gốc mà tiền trả cho ngân hàng không giảm, ngược lại tăng mạnh do tiền lãi tăng lên.

Một ví dụ khác: Thời điểm ngân hàng cho vay đầu năm 2020, ngân hàng huy động vốn với lãi suất khoảng 7%/năm. 3 tháng ngân hàng điều chỉnh lãi suất vay 1 lần mà lại lấy lãi suất huy động 12 tháng cộng với biên độ khá cao. Trong bảng lãi suất thì lãi suất huy động 12 tháng thường cao hơn 3 tháng rất nhiều. Lãi suất huy động giảm xuống nhưng ngân hàng giải thích lãi vay giảm phải có độ trễ. Như vậy, ngân hàng đã đẩy phần rủi ro và thiệt hại về cho khách.

Cũng cần lưu ý, có một số ngân hàng đưa ra các chương trình giảm lãi suất cho vay đối với khách hàng cá nhân mua nhà, sửa chữa nhà, mua xe ô tô… lãi suất ưu đãi thời gian vay từ 6 - 12 tháng vào khoảng 7 - 9%/năm, những năm sau sẽ tính lãi thả nổi theo dư nợ giảm dần. Cần biết rằng hiện có một số cách tính lãi suất vay, đó là lãi suất vay cố định, lãi suất thả nổi và lãi suất hỗn hợp.

Ngoài lãi vay, khách vay cũng cần lưu ý đến mức phạt trả nợ trước hạn. Khi làm hồ sơ vay vốn, dựa trên mức thu nhập của khách hàng, ngân hàng sẽ đưa ra bảng tính trả lãi gốc và tiền lãi hàng tháng. Khoản trả này chiếm khoảng 50% thu nhập mà khách hàng chứng minh được để tránh áp lực trả nợ vay sau này, nhất là thời điểm lãi vay tăng.

Tuy nhiên, có nhiều khách hàng trong năm có những khoản thu nhập đột xuất, dư ra một khoản có thể trả nợ trước hạn. Lúc này, khách sẽ bị phạt một khoản tiền tương đương 1 - 2% số tiền mang trả. Ví dụ, trả 50 triệu đồng thì có thể đóng tiền phạt trả nợ trước hạn 1 triệu đồng. Đó là mức phạt 2% khá phổ biến hiện nay, một số ngân hàng tính lên mức 3% thì tiền phạt còn cao hơn nữa. Mức phí phạt này giảm từ từ theo các năm và thường miễn phạt kể từ năm thứ 3 trở đi. Chính vì vậy, khách hàng vay cần lưu ý điểm này.