Thiếu thông tin khoa học

Ngày 7/6, tại Hà Nội diễn ra tọa đàm “Chuyển tải thông điệp an toàn thực phẩm tới công chúng thông qua tăng cường hợp tác giữa nghiên cứu và báo chí - trường hợp thực phẩm có nguồn gốc động vật” do Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Australia (ACIAR), Trường đại học Y tế Công cộng (HUPH), Hội Nhà báo Việt Nam và Viện nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế (ILRI) đồng tổ chức.

Phát biểu tại tòa đàm, PGS.TS Nguyễn Thị Dương Nga - nguyên Trưởng Bộ môn Phân tích định lượng, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, Học viện Nông nghiệp Việt Nam cho biết, theo nhóm nghiên cứu thực hiện khảo sát trên một số hộ gia đình, 98% số hộ mua thịt lợn, thịt gia cầm tại chợ truyền thống. Đây là nơi khó đảm bảo các vấn đề về vệ sinh, an toàn thực phẩm.

Theo bà Nga, 92% số người được hỏi tin rằng thịt lợn không an toàn có thể phát hiện qua quan sát bằng mắt thường; chỉ 41% số người được hỏi cho rằng thịt lợn được nấu kỹ sẽ an toàn. Và vẫn còn 10% số người trong khảo sát khẳng định, vẫn sử dụng chung thớt cho tất cả các loại thực phẩm cả sống và chín.

“Đây đều là những nguy cơ dẫn đến mất vệ sinh, an toàn thực phẩm. Nhiều người có thể không biết rằng, vi sinh vật chết song độc tố vẫn tồn tại, ảnh hưởng đến sức khỏe con người, ngay cả khi được nấu sôi” - bà Nga nhấn mạnh.

Thêm vào đó, đối với vấn đề an toàn thực phẩm, đa số mọi người hiện nay cho rằng người chăn nuôi là người chịu trách nhiệm lớn nhất. Nhưng thực tế người giết mổ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ô nhiễm vi sinh vật.

“Biện pháp ở đây là có thể thành lập hợp tác xã để truy xuất nguồn gốc của thực phẩm” - bà Nga nói.

Ở góc nhìn khác, TS Fred Unger - Trưởng Dự án SafePORK, Trưởng Đại diện ILRI tại Đông Nam Á cho biết, đa số người dân hiện chỉ quan tâm đến ô nhiễm hóa học đối với thực phẩm. Những ô nhiễm hóa học bao gồm: thuốc kích thích tăng trưởng, lượng tồn dư kháng sinh...

Trong khi đó, người dân lại chưa dành sự quan tâm đúng mức về ô nhiễm vi sinh vật - một yếu tố có thể dẫn đến nguy cơ ung thư.

“Các nghiên cứu gần đây cho thấy những bằng chứng rõ ràng về ô nhiễm vi sinh trên thịt lợn, thịt gà và thịt bò. Trong khi đó, nhiều người vẫn còn hiểu lầm về nguy cơ ô nhiễm hóa chất” - TS Fred Unger nhấn mạnh.

Mặc dù công chúng ngày càng có nhu cầu cao đối với thông tin về an toàn thực phẩm, cách thức để lựa chọn thực phẩm an toàn. Tuy nhiên, thông tin hiện nay thường tập trung theo hướng phản ánh thông điệp mang tính tiêu cực, thay vì đưa ra những bằng chứng khoa học giúp người tiêu dùng bảo vệ bản thân, gia đình phòng tránh những thực phẩm không an toàn. Vì vậy, người tiêu dùng nhiều khi chưa hiểu đúng, hiểu đủ về vấn đề.

Truyền thông cần vào cuộc mạnh mẽ

Nghiên cứu của PGS Nguyễn Thị Dương Nga và các cộng sự chỉ ra niềm tin của người dân về an toàn thực phẩm với kênh tivi, truyền thanh, báo chí lên tới 7,9/10 điểm, xếp cao nhất so với người tiêu dùng khác (7,4 điểm); siêu thị (6,9 điểm); chính quyền địa phương (6,8 điểm).

Trong khảo sát này, niềm tin từ nhóm người bán lẻ ở chợ, người chăn nuôi, người giết mổ đứng thấp hơn, xếp sau cả niềm tin về mạng xã hội.

“Người tiêu dùng hiện nay đã chuyển hướng sang sử dụng nhiều sản phẩm an toàn thực phẩm hơn. Tuy nhiên, việc ô nhiễm vi sinh vật chưa được quan tâm đúng mức, đặc biệt là người chăn nuôi, người giết mổ gia súc, gia cầm... Vì vậy, cần có cách truyền thông đúng đắn về vệ sinh ở khâu chế biến, bán lẻ để thay đổi tư duy của người tiêu dùng cũng như người bán hàng...” - bà Nga nêu quan điểm.

Từ góc độ của một người làm báo, nhà báo Đồng Mạnh Hùng, Trưởng ban Thư ký biên tập, Đài tiếng nói Việt Nam nhắc lại câu chuyện những năm 2007-2008 thời điểm dịch lợn tai xanh bùng phát. Khi đó, báo chí đã vào cuộc mạnh mẽ phản ánh về thực trạng dịch lợn tai xanh và tình hình lây lan tại các địa phương cũng như cách xử lý lợn bệnh...

Tuy nhiên, sau đó báo chí vẫn phát hiện một số người dân tiêu thụ thịt lợn nhiễm bệnh tai xanh, thậm chí còn phát hiện lợn chết vì bệnh tai xanh dù đã được tiêu hủy, chôn lấp vẫn được đào lên để làm thực phẩm...

“Rõ ràng, quá trình truyền thông, báo chí cần phải lắng nghe phản hồi, điều chỉnh kịp thời để định hướng truyền thông mới đem lại hiệu quả tốt nhất” - nhà báo Đồng Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Nêu quan điểm của mình, ông Trần Thái Sơn, Phó Trưởng Ban nghiệp vụ, Hội nhà báo Việt Nam cho rằng thời gian tới, cần nâng cao hơn nữa vai trò của báo chí, truyền thông trong việc định hướng thông tin một cách khoa học và có trách nhiệm tới cộng đồng về các vấn đề sức khoẻ con người.