Phóng viên đã có cuộc trò chuyện với PGS.TS Trần Đắc Phu - nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế); Cố vấn cao cấp của Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp sự kiện y tế công cộng Việt Nam xung quanh vấn đề này.

Thưa ông, Bộ Y tế đang xây dựng hướng dẫn mới về việc phân loại cấp độ dịch. Vậy theo ông phân loại mới ấy cần dựa trên các tiêu chí nào là phù hợp và cần thiết?

- Vừa qua Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã giao cho Bộ Y tế nghiên cứu sửa đổi phân loại cấp độ dịch và theo tôi biết, Bộ Y tế đang tiến hành để sớm ban hành. Việc sửa đổi này là cần thiết. Nhưng theo tôi vẫn phải dựa trên 3 tiêu chí của Nghị quyết 128 của Chính phủ, đó là:

Tỷ lệ ca mắc mới trên địa bàn/số dân/thời gian; Độ bao phủ vaccine và đảm bảo khả năng thu dung, điều trị của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh các tuyến. Tuy vậy chúng ta cần thay đổi các chỉ tiêu (phân thêm các chỉ tiêu, tỷ lệ của các chỉ tiêu) như: Tỷ lệ ca mắc mới trên địa bàn/số dân/thời gian có thể phân thành số ca mắc mới theo tỷ lệ mới, thêm tỷ lệ ca bệnh phải thở ô xy, tỷ lệ ca tử vong trong tuần. Độ bao phủ vaccine cũng cần theo đối tượng, theo tiêm đủ mũi theo quy định mới.

Tiêu chí đảm bảo khả năng thu dung, điều trị của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh các tuyến cần phân ra khả năng đáp ứng giường bệnh theo phân tầng điều trị... Thế rồi có thể cụ thể hơn theo các tuyến xã, huyện, tỉnh để các địa phương dễ thực hiện.

Trong thời gian qua, một số địa phương, tỉnh thành xảy ra hiện tượng yêu cầu người dân về quê ăn Tết phải cách ly, cụ thể là Thanh Hóa, Thái Bình sử dụng hình thức “khóa cửa” nhà người dân gây ảnh hưởng đến đời sống, đi lại của người dân. Ông đánh giá thế nào về việc này?

- Khi chúng ta đã chấp nhận “không Zero” F0, là chấp nhận có người nhiễm trong cộng đồng nhưng hạn chế thấp nhất các trường hợp bệnh nhân nặng, không để quá tải hệ thống y tế, hạn chế thấp nhất ca tử vong vì chúng ta đã tiêm vaccine đạt tỷ lệ cao.

Chúng ta chuyển sang thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát dịch hiệu quả, chuyển sang kiểm soát rủi ro thay vì cấm đoán, cần thống nhất việc thực hiện từ trên xuống dưới, tránh mỗi nơi làm một kiểu gây ra cát cứ, gây “ngăn sông cấm chợ” như trước đây.

Theo tôi việc cách ly, xét nghiệm, Bộ Y tế đã có quy định thời gian qua là cụ thể và hợp lý. Cụ thể, không chỉ định xét nghiệm đối với việc đi lại của người dân, chỉ thực hiện xét nghiệm đối với trường hợp đến từ địa bàn có dịch ở cấp độ 4 hoặc cách ly y tế vùng (phong tỏa) và các trường hợp nghi ngờ như sốt, ho, khó thở… hoặc có chỉ định điều tra dịch tễ đến từ địa bàn có dịch ở cấp độ 3. Việc yêu cầu toàn bộ người vào địa bàn phải xét nghiệm vừa không cần thiết, vừa tốn kém, bất tiện vừa gây tâm lý chủ quan phòng bệnh khi có kết quả xét nghiệm âm tính.

Vừa qua Chính phủ, Bộ Y tế đã “thổi còi” một số địa phương đưa ra quy định không hợp lý về cách ly, xét nghiệm đối với người từ địa phương khác về. Các địa phương nên tạo điều kiện cho lao động về quê đón Tết an toàn.

Vậy, nếu không yêu cầu cách ly thì nên ứng xử như thế nào để việc đi lại dịp Tết được thuận lợi hơn?

- Như tôi đã nói ở trên, chúng ta cần phải làm tốt việc kiểm soát và phản ứng với rủi ro. Tình hình dịch vẫn đang diễn biến phức tạp, số ca mắc tăng mỗi ngày. Vì thế, dù về quê ăn Tết người dân vẫn không nên lơ là các biện pháp phòng bệnh. Thích ứng trong tình hình mới, chúng ta không để giãn cách xã hội như trước.

Vì vậy, người dân phải tuyệt đối tuân thủ nghiêm 5K mọi chỗ, mọi nơi, an toàn phòng dịch khi tham gia giao thông, hạn chế tiếp xúc với đám đông, giảm đi lại không cần thiết. Về quê cúng giỗ Tổ tiên, gặp gỡ cha mẹ, con cái nhưng không tổ chức các hoạt động đông người, không tổ chức ăn uống linh đình, hạn chế thăm nom, tụ tập, khai báo y tế theo hệ thống điện tử…

Ý thức người dân lúc này là quan trọng nhất, không nên vì nghĩ đã tiêm vaccine mà chủ quan, lơ là. Việc không thực hiện tốt 5K sẽ làm lây lan mầm bệnh cho người khác, đặc biệt là những đối tượng dễ bị tổn thương như người cao tuổi, mắc bệnh nền, trẻ em hay những đối tượng chưa được tiêm đủ liều vaccine.

Chính quyền tăng cường tuyên truyền, không tổ chức những hoạt động tạo ra đám đông (như lễ hội chỉ tổ chức phần Lễ theo hình thức trực tuyến) có nguy cơ cao… Thực hiện ăn Tết vui vẻ, an toàn dịch bệnh.

Hiện tại, chúng ta đã cố gắng phủ sóng vaccine, tuy nhiên nguy cơ về dịch bệnh vẫn khó lường. Theo ông, cụm từ “sống chung với dịch” cần được hiểu như thế nào cho đúng?

- Dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến hết sức phức tạp, khó lường. Bên cạnh chủng virrus Delta chúng ta lại tiếp tục đối phó với chủng Omicron lây lan nhanh và có thể có những biến chủng tiếp theo... Hiệu quả bảo vệ của vaccine phòng, chống Covid-19 không được như mong muốn, người được tiêm vaccine rồi vẫn có thể bị nhiễm, vẫn có khả năng lây lan cho người khác, sợ nhất lây cho nhóm người dễ bị tổn thương như người già người mắc bệnh nền, người chưa tiêm vaccine...

Việc duy trì hiệu lực bảo vệ của vaccine không được lâu dài (có thể chỉ là sau 4-6 tháng). Tỷ lệ tiêm vaccine trên toàn thế giới chưa đồng đều, nhiều nước tỷ lệ tiêm chưa cao. Bệnh Covid-19 chưa có thuốc điều trị đặc hiệu.

Về tương lai Covid-19 có thể trở thành bệnh đặc hữu “như cúm mùa chẳng hạn” khi mà chủng virus gây bệnh nhẹ đi, khi mà số người mắc nhiều lên nhưng không gây quá tải hệ thống y tế, tỷ lệ tiêm chủng toàn cầu cao lên, có thuốc điều trị hiệu quả... chẳng hạn.

Trong lúc này chúng ta có thể “chung sống với dịch” nhưng phải tiếp tục thực hiện các biện pháp chung sống an toàn. Thực hiện tốt các biện pháp dự phòng, đặc biệt là dự phòng cá nhân 5K.

Trân trọng cảm ơn ông!